Platina: De opportuniteit was zelden groter!
Bijna niemand gelooft vandaag nog in platina en de andere platina-groep-metalen (PGM) als investering. Zelfs CEO’s van mijnbouwbedrijven lijken de hoop op te geven. In een interview met Reuters gaf Northam CEO Paul Dunne afgelopen zomer toe dat de Zuid-Afrikaanse platina-industrie in een “terminale neergang” verkeert.
De sector verkeert in crisis, maar dat betekent net kansen voor het fysieke edelmetaal.
Bijna exact twee jaar geleden hebben we fysiek platina voor het eerst opnieuw besproken in onze goud999safe nieuwsbrief. In de loop van 2023 volgden enkele updates over deze markt.
Maar opmerkelijk genoeg noteert de platinaprijs vandaag nog steeds rond hetzelfde niveau als toen.
Hoog tijd dus om de huidige stand van zaken en de kansen in de platina markt opnieuw te evalueren.
World Platinum Investment Council: Een toonaangevende bron
Als u interesse heeft in de platina-markt, is de World Platinum Investment Council (WPIC) een uitstekende en toegankelijke bron van informatie. (www.platinuminvestment.com)
De WPIC biedt uitgebreide analyses over markttrends, het gebruik van platina in industriële toepassingen zoals katalysatoren en de veelbelovende rol van platina in de opkomende waterstofeconomie. Die laatste toepassing, hoewel veelbelovend, blijft voorlopig een technische uitdaging.
Wat vandaag echter het meest relevant is, zijn de gegevens over vraag en aanbod in de fysieke platina-markt.
Een markt in tekort
De fysieke platina-markt kent sinds 2023 een structureel tekort, waarbij de vraag consistent groter is dan het totale aanbod uit mijnbouw en recycling. In 2024 bereikte dit tekort maar liefst 1 miljoen ounces, wat aanzienlijk is als je bedenkt dat de totale jaarlijkse productie wereldwijd slechts 7,1 miljoen ounces bedraagt.
Volgens de WPIC zullen de tekorten in de platina-markt minstens aanhouden tot aan het einde van hun voorspellingen, namelijk 2028. Het is belangrijk op te merken dat er geen overschotten worden verwacht na deze periode; verder vooruitkijken doen ze simpelweg niet.
Geen groeimarkt, maar wel potentie
De platina markt wordt niet gezien als een groeimarkt. Niemand verwacht dat we binnen twintig jaar dubbel zoveel platina zullen verbruiken als vandaag. Toch zijn er segmenten waar groei mogelijk is:
Industrieel gebruik: Het gebruik van platina in hightech toepassingen blijft toenemen.
Beleggingen en juwelen: Beleggers tonen hernieuwde interesse, en de juwelenindustrie kiest steeds vaker voor platina zolang de prijs onder die van goud blijft.
Het grootste deel van de vraag naar platina komt echter uit katalysatoren voor verbrandingsmotoren. Hoewel deze markt niet groeit, zal de verwachte daling waarschijnlijk veel trager verlopen dan eerder gedacht.
Elektrische voertuigen worden minder snel geadopteerd dan voorzien, en strengere uitstootnormen wereldwijd zorgen ervoor dat verbrandingsmotoren zo schoon mogelijk moeten zijn.
Structureel tekort sinds 2023
De platina markt zit sinds 2023 in een fysiek tekort. De vraag overtreft het aanbod, en dat evenwicht lijkt op korte termijn niet te worden hersteld.
Het lijkt wel een beetje op de situatie in de zilvermarkt: een structureel tekort dat steeds moeilijker te negeren valt.
Zuid-Afrika: Het kloppend hart van de platina productie
Zuid-Afrika is goed voor 70% van de wereldwijde platina productie, voornamelijk uit het Bushveld Complex. Deze unieke geologische formatie bevat niet alleen platina, maar ook palladium, rhodium, koper, nikkel en andere waardevolle metalen.
Het Bushveld Complex
Het Bushveld Complex bestaat uit vier hoofdgebieden:
Western Limb: De meest ontwikkelde en actieve zone binnen de Bushveld Complex. Hier bevinden zich grote mijnen zoals Rustenburg en Amandelbult.
Eastern Limb: Relatief ondiepe ertslagen maken mijnbouw efficiënter.
Northern Limb: Bevat Mogalakwena, de grootste open-pit platina mijn ter wereld.
Southern Section (Bethal Zone): Minder ontwikkeld, maar met aanzienlijke reserves.
Hoewel het Bushveld Complex enorme platina reserves bevat, voldoende om meer dan 200 jaar verder te kunnen, zijn veel reserves vandaag economisch niet rendabel om te ontginnen.
Waarom mijnbouwbedrijven nu in de problemen komen
De platina ertsen in het Bushveld Complex bevatten niet alleen platina, maar ook palladium, rhodium, goud en minder bekende metalen zoals ruthenium, osmium en iridium, evenals koper en nikkel. Deze brede mix van metalen zorgt ervoor dat de inkomsten van Zuid-Afrikaanse mijnen niet uitsluitend afhankelijk zijn van de platina prijs, maar van de totale waarde van één ton erts.
Om de operationele kosten te dekken, zijn vooral platina, palladium en rhodium van doorslaggevend belang, met goud als minder belangrijke bron van inkomsten. Mijnbedrijven rapporteren deze vier metalen vaak samen als “4E” in hun kwartaal- en jaarverslagen, waarbij de productie van platina, palladium, rhodium en goud wordt samengevoegd.
Vandaag is de gezamenlijke opbrengst van deze metalen echter onvoldoende geworden om de rekeningen te betalen. De reden? Zowel palladium als rhodium, die jarenlang de financiële buffer waren voor de mijnen, zijn flink in prijs gedaald.
Palladium: Een vlucht gevolgd door een val
Na het Volkswagen “Dieselgate”-schandaal in 2015 verschoof de autoproductie meer naar benzinemotoren, waarin palladium wordt gebruikt in katalysatoren. De prijs van palladium steeg spectaculair van ongeveer $500 per ounce in januari 2016 naar meer dan $3.000 per ounce in februari 2020.
Vandaag noteert palladium echter opnieuw meer dan 70% lager, wat een enorme impact heeft op de inkomsten van de mijnbouwbedrijven.
Rhodium: Een rollercoaster
Het verhaal van rhodium is misschien nog spectaculairder. In januari 2017 kocht goud999 een eerste batch fysiek rhodium in Londen voor haar klanten. Bijna exact aan $800 per ounce.
Wat volgde, was ronduit indrukwekkend. Rhodium begon te stijgen en keek nooit meer achterom. Bij het uitbreken van de Covid-crisis in 2020 piekte de prijs rond de $29.000 per ounce – meer dan 35 keer hoger dan onze eerste aankoopprijs!
Sindsdien is rhodium echter opnieuw met 85% gedaald.
De cijfers: Hoe waardevol is één ounce PGM-houdend metaal?
In het Bushveld Complex zijn niet alle ertslagen gelijk. Elke individuele platina mijn heeft een unieke gemiddelde samenstelling van erts. Zelfs binnen hetzelfde mijngebied kunnen verschillende zones aanzienlijk van elkaar verschillen in samenstelling.
Om een beter inzicht te krijgen in de waarde van de ontgonnen metalen, hebben we uit de jaarverslagen van de vijf grootste Zuid-Afrikaanse platina mijnbouwbedrijven een inschatting gemaakt van de gemiddelde verdeling van de drie belangrijkste PGM’s: platina, palladium en rhodium.
Op basis van de geproduceerde ounces per metaal hebben we een proxy samengesteld voor de samenstelling van de ertsen:
57% platina
37% palladium
6% rhodium
Hoewel andere minder prominente metalen zoals koper en nikkel ook aanwezig zijn, hebben we deze buiten beschouwing gelaten, omdat platina, palladium en rhodium de primaire drijfveren zijn achter de inkomsten van de mijnen.
Met deze verhoudingen kunnen we de gemiddelde waarde berekenen van één ounce “PGM-houdend metaal” over de afgelopen twintig jaar. Dit geeft een helder beeld van de evolutie van de marktwaarde en toont hoe drastisch de dalingen in prijzen van palladium en rhodium de totale opbrengst hebben beïnvloed.
De onderstaande tabel toont de gemiddelde waarde van één ounce PGM-houdend metaal, waarbij 57% uit platina, 37% uit palladium en 6% uit rhodium bestaat. U vindt de gemiddelde waarde voor elk jaar in de rechterkolom:
In januari 2025 is zo’n ounce PGM’s 1176 dollar waard, een verdere daling ten opzichte van vorig jaar. Ter vergelijking: in 2021 bedroeg de waarde van eenzelfde ounce nog maar liefst 2.721 dollar!
Deze data toont ook duidelijk aan dat platina niet altijd verantwoordelijk is voor het grootste deel van de inkomsten van zogenaamde “platina mijnen.”
Zoals te zien in de tabel, was het aandeel van platina in de opbrengstmix van Zuid-Afrikaanse mijnen, in vergelijking met palladium en rhodium, in het verleden soms hoger dan 70%. Sinds 2016 is dat percentage echter aanzienlijk gedaald.
Dit betekende dat de tegenvallende platinaprijs jarenlang misschien minder problematisch was, omdat inkomsten uit palladium en rhodium een groter deel van de inkomsten vertegenwoordigden.
Maar vandaag is de situatie compleet anders: de prijzen van zowel palladium als rhodium bevinden zich nu ook op lage niveaus.
En dat is niet alles.
De operationele kosten van mijnbouwbedrijven zijn de afgelopen 20 jaar flink gestegen, vooral op twee cruciale posten: personeel en energie.
Personeelskosten: Als de lonen in Zuid-Afrika ruwweg de inflatie hebben gevolgd, dan zijn de loonkosten vandaag ongeveer 160% hoger dan in 2005.
Energiekosten: De stijging van de elektriciteitsprijzen in Zuid-Afrika overtreft echter alles. Staatsbedrijf Eskom heeft de energievoorziening in een crisis gestort, wat bekend is door de frequente stroomonderbrekingen. Maar ook de kosten zijn geëxplodeerd: elektriciteit is vandaag meer dan 10 keer duurder dan in 2007!
(Bron: PowerOptimal)
Deze combinatie van dalende metaalprijzen en stijgende kosten legt een zware druk op de mijnbouwsector in Zuid-Afrika en versterkt de structurele uitdagingen waarmee de industrie kampt.
Doodgeknepen
De Zuid-Afrikaanse platina mijnbouwers worden bijgevolg langzaam maar zeker doodgeknepen aan de huidige prijzen.
Hoewel sommige individuele mijnen op papier wellicht nog levensvatbaar lijken volgens de bekende “all-in sustaining cash costs” formule, is de realiteit veel minder rooskleurig. Deze formule kijkt immers alleen naar operationele kosten en negeert vaak cruciale factoren zoals kapitaalinvesteringen en lange termijn winstgevendheid.
Samengevat: Platina is simpelweg te goedkoop.
Structurele tekorten: De fysieke platina markt kende in 2023 en 2024 al duidelijke tekorten. Bovengrondse voorraden blijven afnemen, en de WPIC voorspelt blijvende tekorten.
Gezonde vraag: De vraag naar platina blijft solide. Slechts een wereldwijde recessie kan hier tijdelijk verandering in brengen.
Auto-industrie: Hoewel de opkomst van elektrische voertuigen (EV’s) sneller werd verwacht, bleef de traditionele auto-industrie in 2024 verantwoordelijk voor maar liefst 40% van het totale platina verbruik.
Industriële toepassingen: Het industriële gebruik van platina vertegenwoordigde 31% van de vraag in 2024 en kan verder groeien, vooral als de waterstofeconomie een vlucht neemt.
Juwelen: Met een platina prijs die slechts een derde van de goudprijs bedraagt, wint platina terrein in de juwelenindustrie. Deze sector was in 2024 goed voor 25% van de wereldwijde vraag.
Beleggers: Slechts 5% van de platina markt in 2024 was toe te schrijven aan spaarders en beleggers. Dit wijst op aanzienlijke ruimte voor groei in de toekomst.
Het Aanbod: Een tijdbom in Zuid-Afrika
De knelpunten liggen duidelijk aan de aanbodzijde. Zuid-Afrika, goed voor 70% van de wereldwijde platina productie, speelt hierin de hoofdrol.
De afgelopen jaren konden mijnbouwbedrijven nog profiteren van hoge palladium- en rhodium prijzen om verliezen op platina te compenseren. Maar met de huidige lage prijzen voor alle PGM-metalen, staat de sector onder zware druk.
De vraag is niet of dit aanbod probleem gevolgen zal hebben voor de markt, maar wanneer het zichtbaar wordt in de prijs.
Potentieel voor de Fysieke Platina Groep Metalen
De afgelopen jaren bleef platina historisch gezien opvallend goedkoop, wat begrijpelijk frustrerend kan zijn geweest voor investeerders met fysiek platina in hun portefeuille.
Historisch perspectief: Platina was gedurende het grootste deel van de afgelopen honderd jaar duurder dan goud. De laatste zes jaar wijken echter af van deze trend, met een significante achterstand in de prijs van platina. Dit maakt de huidige situatie historisch gezien bijzonder.
Uitdagingen voor de mijnbouwers:
Zoals eerder besproken, is de PGM-mijnbouwsector vandaag verre van winstgevend. Het enige lichtpuntje voor Zuid-Afrikaanse mijnbouwbedrijven is dat de stijgende goudprijs hen enigszins helpt via het goud dat als bijproduct wordt gewonnen.
Toch staan mijnbouwers bij de huidige prijzen onder extreme druk. Tegelijkertijd is het onwaarschijnlijk dat ze in groten getale zullen sluiten. Simpelweg omdat platina, palladium en rhodium cruciaal blijven voor verschillende industrieën.
Dit betekent dat de prijzen van deze metalen in de toekomst wel significant moeten stijgen om de mijnbouw levensvatbaar te houden.
Een Strategie voor de PGM-markt
De meest waarschijnlijke kandidaat voor een prijsexplosie lijkt platina, na eerdere sterke rally’s van palladium en rhodium. Maar een alternatieve strategie kan zijn om te beleggen in een combinatie van deze metalen, gebaseerd op hun gebruikelijke verhouding in de mijnbouw:
57% platina
37% palladium
6% rhodium
Dit is de mix die in Zuid-Afrika van belang is, en het is aannemelijk dat deze combinatie flink in waarde moet toenemen.
Aanbod blijft krap
Zelfs als de prijzen in de komende maanden en jaren flink zouden stijgen, blijft het onwaarschijnlijk dat de productie op korte termijn zal toenemen. Investeerders en mijnbouw-CEO’s hebben de afgelopen jaren gezien hoe volatiele prijzen en lage marges hun sector onder druk zetten. Zij zullen eerst langdurig hogere prijzen willen zien voordat er voldoende vertrouwen ontstaat om opnieuw te investeren in nieuwe platinamijnen of uitbreidingen van bestaande operaties. Dit maakt dat het aanbod structureel krap zal blijven, zelfs bij een stijgende markt.
Investeerders spelen momenteel slechts een marginale rol in de PGM-markt, goed voor ongeveer 5% van de totale vraag in 2024. Als stijgende PGM-prijzen beleggers aantrekken, zou dit een extra impuls kunnen geven, met platina in zijn traditionele rol als edelmetaal.
Conclusie
Platina bevat vandaag meer dan voldoende verborgen waarde.
Zelfs palladium en rhodium, die stilaan wel erg ver onder hun topkoersen noteren, lijken opnieuw interessant.
De combinatie van 57% platina, 37% palladium en 6% rhodium is het overwegen waard voor het PGM-gedeelte van uw fysieke edelmetaal portfolio. Eigenlijk moet dat “mandje” flink in waarde toenemen.
Platina, palladium en rhodium aankopen zonder btw, veilig bewaren en weer verkopen, kan eenvoudig via een goud999safe account.
Tot binnenkort,
Het goud999safe team
P.S. De toekomst van de mijnbedrijven?
Bij goud999safe richten we ons uitsluitend op fysiek edelmetaal en niet op de mijnbouwsector.
Mijnbouwbedrijven opereren in een van de meest risicovolle sectoren ter wereld, met uitdagingen zoals hoge operationele kosten, geopolitieke risico’s en afhankelijkheid van volatiele grondstofprijzen.
Fysieke metalen bieden daarentegen de enige gegarandeerde blootstelling aan de daadwerkelijke marktprijzen van edelmetalen.
Dit onderscheid is voor ons cruciaal, bij goud999safe kiezen we voor de zekerheid en transparantie van fysiek edelmetaal.